Drejt neuroarkitekturës si model përparimtar shkencor në disiplinat projektuese

• Author: Nada Ibrahimi
• Position: Municipality of Tirana, Sheshi Skenderbej, Nr.2, Tirana, Albania,
• Pages: 164-172

164

Vol. 6 No.1

May, 2020

Balkan Journal of Interdisciplinary Research

IIPCCL Publishing, Graz-Austria

ISSN 2410-759X

Acces online at www.iipccl.org

Drejt neuroarkitekturës si model përparimtar shkencor në disiplinat

projektuese

PhD (C.) Nada Ibrahimi

Municipality of Tirana, Sheshi Skenderbej, Nr.2, Tirana, Albania,

Abstrakt

Ekzsiston një marrëdhënie reciproke midis mjedisit të ndërtuar edhe sjelljes së individit

shprehur në formulën e Lewin (1936), mes së cilës ai pohon se sjellja e individit jepet

si funksion i t personalisht dhe mjedisit që e rrethon: B = ƒ (PE), ku P (person = individi)

dhe E (environment = mjedis) janë variabla të pavarura, të cilat do të determinojnë sjelljen

humane B (behavior). Si bazë e saj paraqiten dy shtylla thelbësorë: njeriu dhe mjedisi ku ai

jeton. Nisur nga ky pohim e duke u drejtuar drejt proçeseve të projektimit apo planifi kimit,

duhet qartësuar se synimi i kët publikimiështë të trajtojë njeriun si një element unik i cili

përcaktohet nga trinomi tru – trup – shpirt (mind – body – spirit) si dhe mjedisin si materien

fi zike ku ai ndërvepron. Ky i fundit, duke përfshirë por jo duke u limituar në formën fi zike të

objekteve, zhvillimeve, hapësirave, rrugëve apo edhe qyteteve specifi ke. Pra, standarti i kët

botimi fi llimisht formatohet nga qasja e mësipërme dhe tenton të kuptojë më tej sesi njerëzit

perceptojnë dhe përjetojnë hapësirat e ndërtuara sa i përket kuadrit biologjik që i identifi kon

Fjalë kyçe: Neuroshkenca, arkitektura, mjedisi i ndërtuar, truri human, paradigma e re.

Hyrje

Më shumë se 2000 vite më parë, Vitruvius ne vëllimin De Architectura (i publikuar

si Ten Books on Architecture), shprehet për tre cilësitë ku duhet të përqëndrohen

proçeset e projektimit. Konkretisht, duke analizuar objektin si produktin defi nitiv

të llogjikës së arkitektit, ai i trajton si vlera të domosdoshme pikërisht qëndruesh-

mërinë, dobinë dhe e bukurinë e t (fi rmitas, utilitas, venustas).1 Këtë referim e bën

në publikimin e t (Eberhard, 2009)2 , i cili referuar marrëdhënies së individit jo vetëm

me ndërtesën por me të gjithë mjedisin, mendon se ende sot triniteti Vitruvian është

shumë pak i kuptuar. Akoma më herët, njeriu primitiv ishte i prirur të zgjidhte habi-

tatin ku banonte (habitat selection), si një sfi dë për mb etesë, duke përforcuar kështu

pohimin modern se invidi gjithnjë ka reguar psikologjikisht në lidhje më hapsirën.

Pra ndjeshmëria e t në raport me vendin, mjedisin e ndërtuar apo natyral që e rre-

thon është faktor i cili ka nisur të trajtohet teorikisht të paktën 50 vitet e fundit, pa-

varësisht zanafi llës së hershme. Gjithashtu, disiplinat projektuese apo planifi kuese,

të zhvilluara bollshëm dy shekujt e fundit, janë munduar të trajtojnë mjeshtërisht

hapsirën në përgjithësi apo objektin në veçanti. I shqetësuar, duke e parë fenomenin

nga këndvështrimi i arkitektit, Gordon Chong (2009) shprehet se të vetmet zhvillime

të cilat kanë favorizuar proçeset e projektimit vitet e fundit janë të lidhura më risitë në

modelimin kompjuterik të materialit grafi k.3 Bëhet  alë për zhvillimet teknologjike,

1 John B. Eberhard, (2009), “Applying Neuroscience to Architecture”, Neuron 62, June 25. Pg 753-756.

2 John B. Eberhard, (2009), Brain Landscape: The Coexistence of Neuroscience and Architecture, New York:

Oxford University Press.

3 John B. Eberhard, (2009), Brain Landscape: The Coexistence of Neuroscience and Architecture, New York: