Elbasanishtja letrare në historinë e krijimit të variantit standard të shqipes - Faktorët të cilët u bënë pengesë për përhapjen e saj

• Author: Manola Kaçi (Myrta)
• Position: Universiteti 'Aleksandër Moisiu'
• Pages: 11-18

11

ISSN 2410-759X

Acces online at www.iipccl.org

Balkan Journal of Interdisciplinary Research

IIPCCL Publishing, Tirana-Albania Vol. 1 No. 3

January 2016

Elbasanishtja letrare në historinë e krijimit të variantit standard të

shqipes – Faktorët të cilët u bënë pengesë për përhapjen e saj

Dr. Manola Kaçi (Myrta)

Universiteti “Aleksandër Moisiu”

Abstrakti

Gjuha përbën në vetvete identitetin e një kombi, identitet i cili e përfaqëson atë komb

kudo me formën më të përpunuar të gjuhës, variantin standard. Të formësosh një variant

të tillë nënkupton një rrugëtim jo të lehtë, pasi të gjitha variantet dialektore të një gjuhe

janë njëlloj të vlershëm dhe veçimi i njërit prej tyre për ta drejtuar drejt një statusi më të

lartë, nuk mund të bëhet aq natyrshëm e pa kurrfarë kundërvënieje mendimesh e

qëndrimesh. Jo e lehtë ka qenë kjo politikë gjuhësore edhe për shqipen, për krijimin e

variantit standard të së cilës, mbështetur në atë çka historia mbart, vëmendja ka qënë

fillimisht drejt gegërishtes letrare, ndërsa në pjesën e dytë e përfudimtare të

diskutimeve, u përqendrua drejt toskërishtes letrare.

Nisur nga sa përshkruam, në këtë punim kemi si qëllim parësor të nxjerrim në pah

periudhën kohore dhe institucionet të cilat i dhanë përparësi variantit gjuhësor të

elbasanishtes letrare për të qenë varianti gjuhësor i përbashkët i shqiptarëve. Në këtë

pikë, dihet fakti që kjo e folme nuk e arriti asnjëherë një status të tillë në kuptimin e plotë

të fjalës. Pikërisht, ky realitet do të përbëjë pjesën e dytë të punimit, në të cilën do të

paraqiten disa faktorë të përgjithshëm të cilët përligjen edhe si faktorët të cilët, në një

farë mënyre, u bënë pengesë për përhapjen e elbasanishtes letrare.

Fjale Kyçe: Shqiptar, variante standarte, vendime, literature e Elbasanit, faktore kufizimi.

Hyrje

Krijimi i variantit standard të shqipes mbart një histori të tërë datash dhe aktesh

kodifikuese të cilat nisin me Kongresin e Manastirit, Kongresin e Elbasanit, Komisinë

Letrare të Shkodrës, ngjarje të cilat pasohen më tej me Kongresin e Drejtshkrimit, në

të cilin finalizohet përfundimisht ky rrugëtim i gjatë.

Natyrisht, dihet tashmë fakti që shqipja si gjuhë e shkruar paraqitet relativisht e

hershme, ndërkohë që krijimi i variantit standard të saj, paraqitet thuajse i vonë.

Kjo gjë lidhet në mënyrë të drejtpërdrejtë edhe me vetë historinë e përgjithshme të

Shqipërisë si komb, më tepër sesa me vullnetin e personaliteteve të kohës për të

formësuar një variant gjuhësor mbidialektor të tillë.

Nëse i hedhim një vështrim historisë së krijimit të gjuhës standarde shqipe, nuk

mund të anashkalojmë pa spikatur periudhën kohore në të cilën është diskutuar

dhe janë marrë vendime për vendosjen e variantit gjuhësor të elbasanishtes letrare,

si gjuhë e përbashkët për shqiptarët. Në të vërtetë, ishte pikërisht Kongresi i Elbasanit,

Komisia letrare e Shkodrës dhe dekreti qeveritar i vitit

1923, të cilët i dhanë kësaj të folmeje një status të tillë.Për herë të parë çështja për

vendosjen e elbasanishtes letrare si varianti gjuhësor i përbashkët u shtrua në

Kongresin e Ellbasanit (1909) dhe lidhej, pikërisht, me pikën e 11-të të tij. Ky vendim