Fotografia artistike e Kolë Idromenos - Marrëdhënia mes arkitektit dhe fotografit

• Author: Rubin Mandija
• Pages: 205-212

205

Vol. 2 No. 3

January, 2017

Balkan Journal of Interdisciplinary Research

IIPCCL Publishing, Tirana-Albania

ISSN 2410-759X

Acces online at www.iipccl.org

Fotograf‌i a artistike e Kolë Idromenos - Marrëdhënia mes arkitektit dhe

fotograf‌i t

Rubin Mand̀ a

Abstrakt

Ky artikull vjen si rrejdhojë e studimeve doktorale që vazhdoj pranë Qendrës së

Studimeve Albanologjike në Tiranë, me temë mbi fotograf‌i në e Kolë Idromenos. Në

arkivën e fototekës së kësaj qendre ruhen 1285 negativë të autorit. Eksperienca ime

me artet pamore më ka shtyrë drejt hulumtimit artistik të kësaj kr̀ imtarie fotograf‌i ke.

Kr̀ imtaria e Idromenos përfshin pikturën, skenograf‌i në, arkitekturën, urbanistikën,

fotograf‌i në etj. Kr̀ imtaria e t̀ fotograf‌i ke është gjithashtu e shpërndarë në shumë

disiplina. Nga këto disiplina zënë vend të veçantë ajo e portretit dhe grup-portretit,

fotograf‌i a në terren, ajo në studio, e arkitekturës, peisazhit etj. Ndër zhanret e shumta

që ka rrokur objektivi i Idromenos, është edhe ajo me temë urbane. Gjatë hulumtimit

mbi këto fotograf‌i bie në sy një numër i konsiderueshëm me subjekt arkitektonik.

Krahas interesit të Idromenos si arkitekt, këto fotograf‌i nuk janë thjesht dokumente

arkivore të godinave, rrugëve, apo ansambleve urbane. Megjithëse shumë prej

tyre kanë pikërisht këtë karakter teknik në raport me arkitekturën, ato mbartin ku

më shumë e ku më pak elemente të fotograf‌i së artistike. Shumë të tjera janë foto

të mirëf‌i llta artistike, ku arkitektura është thjesht preteksti i artistit. Soditja e këtyre

fotograf‌i ve ku më shumë e ku më pak 100-vjeçare, nxjerr në pah vlera gjithnjë e më të

sof‌i stikuara, të cilat me një shikim të parë sado të vëmendshëm mund të kalojnë pa u

vënë re. Të dhëna dhe fakte të rëndësishme mbi jetën dhe veprimtarinë e autorit janë

marrë nga botime të mëparshme të studiuesve të tjerë, si dhe nga burime arkivore.

Konkluzionet mbi ketë korpus fotograf‌i k v̀në nga kryesisht nga një qasje ndaj

literaturës së arteve pamore.

Fotograf‌i a ushtron një tërheqje të madhe ndaj nesh. Një cilësi kjo e tërheqjes ndaj saj

që është shfaqur që në f‌i llimet dhe ka ruajtur një intensitet pothauj të njëjtë gjatë gjithë

historisë së saj. Një art, i cili për shkak të një procesi teknologjik, ndoshta më shumë

se artet e tjera, ngre debate mbi kuf‌i rin se ku mbaron zanatçiu dhe ku f‌i llon artisti.

Një proces teknologjik i cili riprodhonte imazhe të natyrës në mënyrë të pavarur

nga ndërhyrja e njeriut. Vlerat historike të fotograf‌i së janë evidente, ndaj statusi

i saj në rrafshin historik është monumental. Ky rol dokumentues dhe konservues

pastaj shtrihet në pothuaj të gjitha sferat e aktivitetit njerzor. Që nga fotograf‌i mi i

atomeve e deri tek fotot e yjësive më të largëta, fotograf‌i a ka rrokur brenda kët̀

diapazoni gjithçka nga njeriu dhe natyra. Arkitektura, që në f‌i llimet e fotograf‌i së, do

të përfshihej menjëherë si një temë qëndrore e kët̀ zanat-arti të ri. Në fakt fotoja e

parë është pikërisht foto e disa godinave.1

Është e kuptueshme që ndërtimi, si një aspekt fondamental i jetës dhe shoqërisë

1 https://www.britannica.com/biography/Nicephore-Niepce . Francezi Nicèphore Nièpce realizoi fotograf‌i në

e parë në botë në vitin 1822, proces tw cilin ai e quajti heliograf‌i . Fotot e tij te para jane ne funksion te

litograf‌i se, proces me te cilin ai merrej me heret. Fotoja më e vjetër nga natyra, që ka arritur në ditët tona

“Pamje nga dritarja në Le Gras”, nga i njëjti autor, i përket viteve 1826-27.