Karakteri dhe përmasat e kryengritjeve shqiptare gjatë shekullit XIX

• Author: Kujtim Millaku - Driton Tiku
• Position: Universiteti i Prishtinës
• Pages: 380-389

ISSN 2410-759X

Acces online at www.iipccl.org

Balkan Journal of Interdisciplinary Research

IIPCCL Publishing, Tirana-Albania Vol. 1 No. 3

January 2016

380

Karakteri dhe përmasat e kryengritjeve shqiptare gjatë shekullit XIX

PhD (C.)Kujtim Millaku

Universiteti i Prishtinës

PhD (C.) Driton Tiku

Universiteti i Prishtinës

Abstrakt

Historia e popullit shqiptar është e mbushur me plot heroizma dhe luftëra të pareshtura

për ruajtjen e qenies dhe identitetit kombëtar. Shqiptarët qenë i vetmi popull në Ballkan

që iu ekspozua më se shumti copëtimit territorial. Pas shpërbërjes së Perandorisë Osmane

gjysma e trojeve shqiptare mbetën jashtë trungut amë.

Pas një periudhe deri diku qetësie disa shekullore të sundimit osman në Ballkan, shekulli

XIX për popullin shqiptar, ashtu si për popujt e tjerë të Ballkanit, shënoi një epokë të re,

atë të Rilindjes dhe të zgjimit të mëtejshëm të ndërgjegjes kombëtare. Gjithashtu ky

shekull konsiderohet si fillimi i dezintegrimit të Perandorisë Osmane, e cila u përfshi nga

një varg konfliktesh të brendshme dhe të jashtme. Në këtë kohë kemi procesin e krijimit

të shteteve nacionale në Ballkan. Nga ky proces u përjashtuan vetëm shqiptarët, duke

qenë të fundit në Ballkan që u shkëputën nga Perandoria Osmane, pavarësisht se ishin të

parët që provuan të krijonin formacione shtetërore në formën e pashallëqeve autonome,

pastaj dhanë kontribut madh edhe në luftën e popullit grek për pavarësi. Për më tepër,

shtetet si Serbia dhe Greqia nga mesi i shek. XIX dolën me programet e tyre aneksuese që

nuk linin vend për një shtet shqiptar. Shqiptarët tani kishin përballë jo vetëm sunduesin

shekullor, por edhe monarkitë ballkanike, duke shtuar edhe qëndrimin mospërfillës të

Fuqive të Mëdha ndaj çështjes shqiptare. Rrethanat e krijuara detyruan shqiptarët që të

organizoheshin në luftë për çlirimin nga sundimi osman dhe për bashkimin në një shtet

të vetëm kombëtar. Duhet thënë se kryengritjet shqiptare gjatë periudhës në fjalë kanë

gjetur një trajtim të veçantë në historiografinë shqiptare dhe atë të huaj.

Fjale kyçe: Shqiperi, Levizja kombetare, Perandoria otomane, Reforma.

Gjendja në Shqipëri në prag të shpërthimit të kryengritjeve

Fundi i shek. XVIII për Perandorinë Osmane shënon fillimin e një krize, e cila do të

thellohet më shumë gjatë shek. XIX, duke shënuar kështu periudhën e shpërbërjes

dhe implikimin e fuqive evropiane. Dy nga krizat e mëdha gjatë shek. XIX që vunë

në pah dobësimin e Perandorisë Osmane, mbyllen përkatësisht me Traktatin e Parisit

të vitit 1956 dhe me Kongresin e Berlinit të vitit 1878 (Biagini, 2000, 36). Kësaj i

kontribuoi edhe vetë Perandoria Osmane, e cila kishte hyrë në një krizë të thellë

financiare, e zhytur në borxhe ndaj Anglisë e Francës dhe ishte larg zhvillimeve që

kishin arritur fuqitë evropiane. E vetmja rrugëdalje ishte thellimi i reformave me

karakter ushtarak, financiar e administrativ që synim parësor kishin eliminimin e

pushtetit të feudalëve të mëdhenj të provincave në dobi të pushtetit qendror.

Dobësimi i Perandorisë Osmane shkon paralel edhe me zhvillimin e ideve nacionaliste

të popujve të shtypur, sidomos të Ballkanit që ishte nën sundimin e saj. Pikërisht