Kongreset linguistike dhe kolegjet arsimore arbereshe

• Author: Denisa Tare
• Position: Departamenti i Shkencave Politike dhe Juridike, Universiteti ' Aleksandër Moisiu' Durrës
• Pages: 420-431

ISSN 2410-759X

Acces online at www.iipccl.org

Balkan Journal of Interdisciplinary Research

IIPCCL Publishing, Tirana-Albania Vol. 2 No. 1

May, 2016

420

Kongreset linguistike dhe kolegjet arsimore arbereshe

Denisa Tare, PhD. Candidate

Departamenti i Shkencave Politike dhe Juridike

Universiteti “ Aleksandër Moisiu” Durrës

Abstrakt

Arbëreshët e Italisë, të shpërnguluar në Gadishullin Apenin para dhe pas vdekjes së

heroit tonë kombëtar, Skënderbeu kanë arritur të ruajnë gjënë më të çmuar si trashëgiminë

më të shenjtë të të parëve tanë, gjuhën amtare. Lëvizja kombëtare letraro - kulturore dhe

arsimore e arbëreshëve, do të ndihmonte në forcimin e kauzës kombëtare. Kontributi i

atdhetarëve arbëresh dhe lufta tyre në mbrojte të çështjes shqiptarë u shpreh përmes

veprimtarisë letrare, shtypit, protestave dhe memorandumeve. Një vlerë të

padiskutueshme në arsimimin e të rinjve arbëresh, duke u kthyer në vatra kulturore,

kanë dhënë hapja e dy kolegjeve arbëreshe, institucione mësimore që u çelën në gjysmën

e parë të shek. XVIII, në Sicili dhe në Kalabri. hapja e instituciineve arsimore si Kolegji i

Shën-Adrianit në Kalabri, Seminari arbëresh i Palermos, apo kolegjin në Siçili krijoi

mundësinë e përgatitjes arsimore të shumtë intelektualëve fetar e laik të kohës, por edhe

dha kontribut me rëndësi në një ndihmesë të çmuar luftërave për bashkimin e Italisë,

Risorxhimentos e përgjithësisht kërkesave liridashëse dhe përparimtare të shoqërisë

italiane brenda së cilës arbëreshët jetojnë. Në një nga letrat e saj Dora D”Istria shkruante:

“Shqiptarët e Italisë së Jugut, nga vetë pozita e tyre, nga patriotizmi i tyre i patundur, janë pikërisht ata

që do të bëjnë të rilindë një popull që ka pasur fatkeqësira në shekuj me rradhë.

Fjalë kyçe: Arbëreshë,kongrese linguistike,kolegje arsimore, rilindje

Hyrje

Fillimi i shekullit XX shënon një rritje të veprimtarisë kombëtare të italo-shqiptarëve.

Në këto lëvizje dhanë kontributin e tyre kolonitë arbëreshe në rajonë të ndryshme

si në Siçili, Napoli, Kalabri etj.1Në kolonitë arbëreshe të vendosura në të gjithë

Italinë e Jugut dolën mjaft njerëz të kulturuar e studiues dhe lëvrues të gjuhës

shqipe, të cilët meveprat e tyre letrare i kanë dhënë popullit arbëresh ushqim mendor

dhe shpirtëror. Midis shkrimtarëve shqiptar nuk kanë munguar dhe përpjekjet për

të hapur shkolla në arsimin shqip, me qëlllim që të ruajnë gjuhën zakonet dokt e të

parëve.2 Lëvizja kombëtare letraro - kulturore dhe arsimore e arbëreshëve, do të

ndihmonte njëkohësisht në forcimin e kauzës kombëtare. Këto koloni manifestuan

me ndjeshmëri të madhe për të ardhmen e vendit të tyre. Të shqetësuar për të ardhmen

e vendit dhe pjesmarrës aktivë në lëvizjet për autonomi dhe pavarësi të Shqipërisë,

ishin shkrimtarët të shquar arbëresh njëkohësisht dhe burra shteti si Franceco Crispi.

Kontributi i atdhetarëve arbëresh dhe lufta tyre në mbrojte të çështjes shqiptarë u

shpreh përmes veprimtarisë letrare, shtypit, protestave dhe memorandumeve.

Arbëreshët e Italisë luajtën një rol të rëndësihëm në zhvillimin e arsimit, hapjen e

shkollave shqipe dhe lëvrimin e gjuhës së tyre amtare. Zhvillimi arsimor, është i

1 Nikollë Loka, Kuvendi i Fanit dhe pamundëisia e Piemontit Shqiptar,(Tiranë 2011),.4.

2 A. Haxhi,T.Topalli, Kolegji i Shën Adrianit vatëre edukimit të dijeve,..9