Kontributi i Ismail Qemalit në formësimin e mendimit politik të Rilindjës Kombëtare në vitet e para të shekullit 20

• Author: Fahredin Shabani - Ibrahim Gashi
• Pages: 190-200

ISSN 2410-759X

Acces online at www.iipccl.org

Balkan Journal of Interdisciplinary Research

IIPCCL Publishing, Tirana-Albania Vol. 1 No. 3

January 2016

190

Kontributi i Ismail Qemalit në formësimin e mendimit politik të Rilindjës

Kombëtare në vitet e para të shekullit 20

Prof. asoc. dr. Fahredin Shabani

Prof. dr. Ibrahim Gashi

Abstrakt

Pas shuarjes së aktivitetit ushtarak të Lidhjës së Prizrenit, aktiviteti politik i Lëvizjes

Kombëtare u përqendrua në qendrat e diasporës shqiptare, si në Stamboll, Bukuresht e

Sofje ku vepronin kolonitë më të mëdha shqiptare. Mirëpo dokumente primare të kohës

flasin se, fal një aktiviteti të dendur politik të ideologëve të levizjës shqiptare, në kapercyell

të shekullit 20, mendimi politik i Levizjës Kombëtare kishte avancuar. Ideja e çlirimit

dhe e mëvetësisë po bëhej ide dominuese jo vetem e elitës politike shqiptare. Rjedhimisht,

në shumë krahina të vilajeteve shqiptare po rikthehej lëvizja e rezistencës së armatosur.

Dokumentët e prezantuara në këtë punim flasin për një kontribut të shquar kombëtar të

Ismail Qemalit në formësimin e mendimit politik shqiptar drejtë bashkimit të vilajeteve

shqiptare në një shtet të mëvetësishëm

Zhvillimet politike në vilajetet shqiptare dhe aktiviteti i kolonive në

forcimin e mendimit politik të Rilindjës Kombëtare 1899-1908

Gjatë verës së vitit 1899, situata politike në viset e banuara me shqiptarë deri diku ishte

e qetë, por në vjeshtë ajo u acarua përsëri. Kështu, në Dibër, ku Qeveria bullgare

mendonte të hapte peshkopatën e vet, popullsia shqiptare ngritet kundër peshkopit

ekzarkist, duke e dëbuar, me çka u dha të kuptohet se nuk do të lejojë që në këtë zonë të

banuar me popullatë shumicë të saj të përhapej propaganda bullgare. Po ashtu, popullsia

shqiptare e Dibrës refuzoi ta pranonte gjyqin osman, duke kërkuar largimin e Mytesarifit.

Dukuri të ngjashme pati edhe në Pejë, ku sërish u shfaq rezistenca antiosmane e

shqiptarëve. E pakënaqur me pushtetin e korruptuar, ata po kërkonin uljen e taksave,

reforma administrative dhe hapjen e shkollave në shqipet. Në mbarë Vilajetin e Kosovës,

ndërkaq, si në Prizren, në Prishtinë, në Shkup, e gjetiu, shqiptarët do të ngriten kundër

autoriteteve lokale osmane. Gjithashtu, ata insistonin për largimin e valiut të Kosovës,

Hafiz Pashës dhe nëpunësve të tjerë të tij, si dhe zëvendësimin e tyre me funksionarë

lokalë shqiptarë. Këta të fundit, nga Shkupi, do të dërgojnë në Stamboll një komision

për t’i paraqitur dëshirat dhe kërkesat e popullit para Sulltanit dhe Portës së

Lartë.(Historia e Shqipërisë II, 255) Por, në vend që t’i shqyrtojë këto kërkesa, Porta iu

kërcënua po këtij komisioni se do të dërgojë forca ushtarake, për ta shtypur çdo përpjekje

të drejtuar kundër pushtetit perandorak me qendër në Stamboll.

Është koha kur Qeveria osmane tanimë qe liruar nga problemi i reformave në Maqedoni,

kurse në anën tjetër ajo kishte fituar përkrahjen e Fuqive të Mëdha për të vënë rregullin

dhe qetësinë tek shqiptarët. Ajo, po ashtu, i kishte përvetësuar disa krerë feudalë shqiptarë,

duke u dhënë shpërblime dhe ofiqe. Në anën tjetër, Sulltani do të dërgojë një komision

nëpër qendrat e mëdha të banuara me shqiptarë, për të hyrë në bisedime me krerët

shqiptarë, vetëm e vetëm për të përfituar në kohë derisa të mblidhte forca të mëdha