Rëndësia e kolateralit - Rishikim literature

• Author: Juliana Imeraj
• Position: Universiteti 'Aleksander Moisiu', Durres
• Pages: 317-323

ISSN 2410-759X Balkan Journal of Interdisciplinary Research Special Issue No 1

Acces online at www.iipccl.org IIPCCL Publishing, Tirana-Albania June 2015

317

Rëndësia e kolateralit - Rishikim literature

Msc. Juliana Imeraj

Universiteti “Aleksander Moisiu”, Durres

Kolaterali është një instrument kontraktual i përdorur nga huamarrësit dhe huadhënësit në mbarë

botën. Kolateralet janë përdorur shumë kohë më përpara sic jepet dhe në veprën e famshme të

Shekspirit “Tregtari i Venedikut” (Leitner, 2006, 1). Kolaterali i referohet aseteve të lëna peng nga

huamarrësi për të siguruar një kredi. Nëse kredia nuk paguhet huadhënësi mund të sekuestrojë

kolateralin. Nga ky këndvështrim mund të themi që kreditë e siguruara janë më të sigurta për

huadhënësin se kreditë e pasiguruara. Por studimet empirike nga autorë të ndryshëm kanë arritur

në rezultate të ndryshme. Në këtë artikull do shqyrtojmë literaturën teorike dhe empirike se pse

bankat kërkojnë kolateral, dallimi mes kolateralit të brendshëm dhe të jashtëm, si ndikon kolaterali

në zgjidhjen e problemeve të riskut moral dhe zgjedhjes së keqe, lidhjen mes pranisë së kolateralit

dhe primit të riskut. Literatura e gjerë që ekziston në këtë drejtim duket se mbështet atë që tashmë

pranohet nga bankierët që sa më me risk të perceptohet huamarrësi aq më shumë kolateral do

kërkojë banka dhe aq më e lartë do jetë norma e interesit.

Fjalë kyce: Kolaterali, risku moral, asimetria e informacionit, primi i riskut.

Hyrje

Kolaterali është një instrument kontraktual i përdorur nga huamarrësit dhe huadhënësit

në mbarë botën. Kolateralet janë përdorur shumë kohë më përpara sic jepet dhe në veprën

e famshme të Shekspirit “Tregtari i Venedikut” (Leitner, 2006, 1). Ka prova të shumta në

lidhje me përdorimin masiv të kolateralit nga bankat për huatë që u jepen rmave. Në vendet

Europiane, Davydenko dhe Franks (2008, 578) vërejnë që 75.7% e huave të bizneseve në

Francë dhe 88.5% në Gjermani janë janë të garantuara, ndërsa Booth dhe Booth (2006,70)

vërejnë që 75% e kredive për biznese në SHBA janë të garantuara (siguruara). Prandaj është

me interes të dimë pse bankat përdorin kolateral. Literatura teorike është e pasur në lidhje

me këtë cështje por ajo mund të përmblidhet në tre argumenta kryesore. Së pari, kolaterali

mundëson reduktimin e humbjes nga kreditë për bankën në rast mospagimi të kredive.

Kolaterali i siguron bankës një të drejtë mbi asete specike. Së dyti, kolaterali ndihmon

në zgjidhjen e problemit të zgjedhjes së keqe me të cilin përballen bankat gjatë procesit

të kredidhënies. Ai shërben si një instrument sinjalizues që i siguron bankës informacion

shumë të vlefshëm. Kolaterali e ndihmon bankën të sigurojë informacion privat rreth

huamarrësve, duke qenë se huamarrësit cilësorë janë më të prirur të pranojnë vendosjen e

kolateraleve në përtim të një norme interesi më të ulët se huamarrësit më pak cilësorë. Së

treti, kolaterali ndihmon në zgjidhjen e problemit të riskut moral pasi kredia është dhënë.

Pa praninë e kolateralit huammarrësi nuk është i predispozuar të sigurojë përpjekje

optimale apo nivelin optimal të investimit. Ky mekanizëm i ka rrënjët në rolin shtrëngues

(binding) të kolateralit mbi huamarrësin, qw bën të mundur përputhjen e interesave të tij

me ato të bankës. Por natyrisht është e nevojshme që këto argumente teorikë të testohen

në mënyrë empirike. Kolaterali, shoqërohet me kosto ligjore dhe të monitorimit të cilat