Tipare të arkitekturës së kishave të Vithkuqit në Shekujt 17, 18

• Author: Rozela Dhimgjini
• Pages: 191-196

191

Vol. 3 No. 1

May, 2017

Balkan Journal of Interdisciplinary Research

IIPCCL Publishing, Graz-Austria

ISSN 2410-759X

Acces online at www.iipccl.org

Tipare të arkitekturës së kishave të Vithkuqit në Shekujt 17, 18

Rozela Dhimgjini

Vithkuqi është një nga vendbanimet e Shqipërisë Juglindore, që dëshmojnë

zhvillimin e shpejtë ekonomiko-social gjatë gjysmës së dytë të shek. 17 dhe më

shumë se gjysmës së parë të shek. 18.

Sipas kodikut të Korçës, Vithkuqi në gjysmën e dytë të shek. 18 “kishte afërsisht

tetë mij ë banorë. Kjo shifër pretendohet nga ekzistenca e dhjetë kishave dhe dy

manastireve “ (Rrembeci, 8-9).

Për të gjykuar më saktë mbi arsyet që shoqërojnë këtë zhillim te vrullshëm ekonomiko-

politik, në mungesë të dokumetaionit të trashëguar, do përpiqemi të analizojmë disa

nga strukturat ndërtimore të objekteve të sipërpërmendura që ruhen ende.

Stili arkitekturor , cilësia, teknikat dhe materialet e ndërtimit janë tregues i rëndësishëm

jo vetëm i nivelit ekonoiko-politik të shoqërisë në një periudhë të caktuar, por edhe

atij social dhe kulturor.

Arkitektura pasbizantine, përbën një kapitull të veçantë studimi të kulturës

ndërtimore1. Shumë objekte të kultit të krishterë që nga shekulli i XVI trashëgojnë

mja tipare estetike dhe elementë konstruktivë të periudhës bizantine, e megjithatë

ndiehet qartë përpunimi dhe përshtatja e strukturave ndërtimore me kushtet e reja

ekonomiko-polititike të vendit (Meksi & Thomo, 1982, 102).

Duke nisur nga gjysma e parë e shek. XVI, rifi llojnë të ndërtohen faltore të kultit të

krishterë. Kishat e kësaj periudhe janë të thjeshta e modeste, ndërtohen me materiale

bazike (afër vendndodhjes) dhe ngrihen kryesisht në vende të thella e të largëta.

Megjithate, ekzistenca në këtë shekull ende e një numri të madh të popullsisë vendase

me besim fetar të kultit të krishterë, çoi në rindërtimin e kishave edhe në disa qytete,

kryesisht të paislamizuara.

Arkitektura pasbizantine, cilësinë më të lartë të shprehjes estetike dhe teknikes

ndërtimore e arrin në fund të shek. XVII e më tepër në shek. XVIII2. E përbashkëta

e“detyrueshme“ që kanë kishat e kësaj periudhe, është paraqitja e tyre strukturale

shumë e thjeshtuar në pamje të jashtme3. Forma e brendëshme e mbulesës së naosit,

një apo tre nefësh, (strukturë e larmishme harqesh, qemeresh apo kupolash) nuk

shfaqet jashtë, por qendron detyrimisht e fshehur nga çatia dy apo treujëse, që i jep

ndertesës pamjen e një bazilike. Kjo pamje nuk mund të tjetërsohet apo ndikohet

as nga ngritja e tamburit në pjesën qendore, që mbetet elementi i vetem kryesor në

formulimin arkitektonik të jashtëm.

Kishat e Vithkuqit të kësaj periudhe, nga gjendja fi zike që të mundësojnë përshkrimin

e hollësishëm struktural dhe arkitektonik e që njëkohësisht përbëjnë objekt studimi të

pikturës murale të kultit, janë Kisha e Shën Mëhillit, Kisha e Shën Mërisë, Kisha e Shën

1 Një material të detajuar mbi ndërtimet e kultit të krishterë gjatë kësaj periudhe në vendin tonë, na paraqet

P.Thomo, Kishat Pasbizantine në Shqipërinë e Jugut, Tiranë, 1998.

2 Kishat e para u ngritën në shek. XVII e më tepër në shek. XVIII, pasi turqit kishin lëruar urdhërin për

ndalimin e ndërtimit të kishave të krishtera. G.Koch, Albanien, Kunst und Kultur im Land der Skipetaren.

Köln 1989. f.194.

3 Ishte e detyrueshme nga sunduesit turq, që kishat të mos ishin të dallueshme nga jashtë, fakt që pengonte

ngritjen e kupolave. G.Koch, f.194.