Mbi hartimin e fjalorëve të shkrimtarëve të njohur-Sfida e leksikologjisë shqiptare sot

• Author: Esmeralda Patoshi Sefa
• Position: Universiteti Tiranës
• Pages: 488-492

ISSN 2410-759X Balkan Journal of Interdisciplinary Research Special Issue No 1

Acces online at www.iipccl.org IIPCCL Publishing, Tirana-Albania June 2015

488

Mbi hartimin e alorve t shkrimtarve t njohur-Sda e leksikologjis

shqiptare sot

MA. Esmeralda Patoshi Sefa

Universiteti Tiranës

Abstrakt

Një nga sdat e leksikologjisë shqiptare sot është pikërisht hartimi i alorëve i shkrimtarëve

të njohur të letërsisë shqiptare.Ç’është një alorë?Ç’rëndësi ka hartimi i tyre?Pse nevojiten këta

alorë? Ç’është individualiteti i një shkrimtari?Këto janë vetëm disa pyetje që kanë nevojë për

përgjigje,përgjigje që japin vlerën inovative të semantikës sonë. Fjalori në tërësinë e tij është një

rezultat akumulues i biograve të ndryshme gjuhësore ,të cilat në radhë murosen në proçesin

historik-gjuhësor.Nëse duam të shohim zhvillimin e gjuhës duhet patjetër të ndalemi në veprat

letrare ,pasi aty gjuha rrjedh në përgjithësi nga të gjitha varietet e guhës dhe nga regjistrat leksikor

të alternuar në kombinimet kryesore të tyre.Gjuha letrare e shkrimtarëve është e shumëanshme

jo vetëm në ndryshueshmërinë që i përket subjektit dhe formës,por gjithashtu në prolin historik

individual të tyre.Pra për të dhënë thelbin e revolucioneve letrare në periudha të ndryshme

duhen parë pikëpamjet e reja gjuhësore.Ç’do shkrimtarë ka individualitetin e vet ,ky individualitet

semantik i referohet ngarkesave emocionale dhe tematike të alëve të caktuara,në këtë mënyrë

ato tojnë vlerë specike.Kjo përfshin krijimin e kuptimit të semantikës inovative.Sot për të parë

vargun e gjerdanit gjuhësor të shqipes na nevojiten alorë të autorëve të tillë si:Dritëro Agolli,Ismail

Kadare,Gjergj Fishta,Martin Camaj,Lasgush Poradeci etj.Qofshin këta alorë rimor apo alorë të

prozës së këtyre shkrimtarëve të mëdhenj të letërsisë sonë.”I pari që ka nisur hartimin e alorëve

për një shkrimtarë është Kolë Ashta “Fjalori i veprave të Ndre Mjedës”1 , gjithashtu Mina Gero së

fundmi ka nxjerrë në botim “Fjalori rimor i Dritëro Agollit”2 .Mbi këtë rrugë të shkelur më parë

nga këta studiuese të gjuhës sonë po vazhdoj të eci edhe unë ,duke punuar mbi hartimin e “Fjalësit

në prozën e Dritëro Agollit”.Kështu studimi mbi gjuhën e këtij shkrimtari do të vij më e plotë ,duke

nxjerrë përfundime mbi individualitetin gjuhësor të tij.Sa për Dritëro Agollin do të thosha që është

artist i madh i alës shqipe dhe i pashtershëm i saj,arti i tij është i pavdekshëm.Leksiku në veprën

e Agollit përfshin njësi të njohura ,pak të njohura a të panjohura dhe mund të vështrohet nga disa

ana.Autori shquhet për njohjen e thellë leksikore e semantike të shqipes dhe ai jo vetëm i përdor

alët shqipe zotësisht,por edhe ripërtërin pasurinë e madhe që ka gjuha shqipe.Ai shquhet për

njohje të thellë të mundësive dhe aësive të mëdha të shqipes për krijimin e njësive të reja dhe vetë

krijon me qindra e qindra. Në veprën e Agollit ala ,si për nga kuptimi ashtu edhe nga përbërja

e saj tingullore,përmban në vetvete një copëz historie të folësve që e përdorin atë.Për këtë arsye

,shkrimtari kërkon me kujdes atë trajtë që i përshtatet më shumë temës dhe idesë së tij,vendit e

kohës për të cilën bëhet alë.

Fjalë kyçe: Leksikologjisë, historike-gjuhësore, regjistrat leksikore, semantikë, alor.

Hyrje

Një nga sdat e leksikologjisë shqiptare sot është pikërisht hartimi i alorëve i

shkrimtarëve të njohur të letërsisë shqiptare. Fjalori në tërësinë e tij është një rezultat

akumulues i biograve të ndryshme gjuhësore ,të cilat në radhë murosen në proçesin