Një vështrim teorik mbi kognicionin dhe psikolinguistikën si një multishkencë gjuhësore

• Author: Brunilda Belegu Kolimja
• Pages: 69-73

69

Balkan Journal of Interdisciplinary Research

IIPCCL Publishing, Graz-Austria

ISSN 2410-759X

Acces online at www.iipccl.org

Vol. 5 No.3

January, 2020

Një vështrim teorik mbi kognicionin dhe psikolinguistikën si një

multishkencë gjuhësore

Brunilda Belegu Kolimja

Abstrakt

Psikolinguistika është një shkencë ndërdisiplinore, e cila përdor rezultatet teorike dhe empirike

të psikologjisë dhe gjuhësisë, për të studiuar proçeset dhe strukturat mendore që janë në bazë

të përdorimi ë gjuhës(të kuptuarit dhe të prodhimit) dhe të përvetësimit të gjuhës. Përveç

psikologjisë dhe gjuhësisë, ajo ka siguruar shumë pjesë të terminologjisë konceptuale dhe

metodologjike të shkencave të tjera gjuhësore. Gjithashtu ka marrë kontribute të rëndësishme

nga inteligjenca artifi ciale, antropologjia kulturore dhe sociologjia, duke u konfi guruar si një

multishkencë gjuhësore.

Fjalët kyçe: kognicion, fazat e zhvillimit tëkonjiktivit të fëm ës, psikolinguistika, gjuha dhe

komunikimi.

Hyrja

Psikolinguistika nenkupton se në zemër të saj janë marrëdhëniet e saj me disiplinat e

tjera. Së pari dhe më kryesorja është marrëdhënia midis dy disiplinave të saj mëma,

psikologjia dhe linguistika, një marrëdhënie kjo që ka ndryshuar dhe avancuar gjatë

një gjysëm shekulli, duke sjell kështu ekzistencën e saj si një fushë më vete.1

Linguistika është studimi i vetë gjuhës, rregullave të saj, dhe njohurive tona mbi këto

rregulla. Fonetika dhe fonologjia studiojnë tingujt e  alëve, ndërsa psikolinguistika

fokusohet në faktin se si truri i përpunon dhe i kupton këto tinguj. Morfologjia studion

strukturat e  alëve, ndërsa sintaksa studion mënyrën se si këto  alë kombinohen

për të formuar  ali. Semantika merret me kuptimin e  alëve në  ali. Por ndërkohë

qe sintaksa merret vetëm me strukturën formale të  alive, semantika nga ana tjetër

merret me kuptimin aktual të këtyre  alive. Ndërsa pragmatika merret me rolin e

kontekstit në interpretimin e kuptimit.

Të gjitha këto disiplina janë të lidhura ngushë me linguistikën, një nga disiplinat

mëmë te psikolinguistikës. Ato e studiojnë gjuhën në këndvështrime të ndryshmë.

Prandaj, psikolinguistika ka lidhje me të gjitha disiplinat e mësipërme pasi një

psikolinguist studion a ësinë e njeriut për ta mësuar dhe përpunuar gjuhën në trurin

e t , duke marrë në konsideratë sintaksën, morfologjinë, semantikën, fonetikën,

fonologjinë dhe pragmatikën e asaj gjuhe.

Ashtu siç e përmendëm edhe më lartë psikolinguistika ështënjë fushë

ndërdisiplinore që ka lidhje me shumë disiplina të tjera siç e ilustron diagram i

mëposhtëm.

1 Tabaku. Th. Elida., Delija. Shpresa. Psycholinguistics. Geer,Tiranë, 2011, f. 7-8.