Përfshirja e Trashëgimisë Kulturore në Planet hapsinore - rasti i Hanit të Elezit

• Author: Elvida Pallaska
• Position: European School of Law and Management, Rexhep Shema 8 Str., 10000 Prishtina, Kosovo
• Pages: 361-381

361

ISSN 2410-759X

Acces online at www.iipccl.org

Balkan Journal of Interdisciplinary Research

IIPCCL Publishing, Tirana-Albania Vol. 1 No. 2

September 2015

Përfshirja e Trashëgimisë Kulturore në Planet hapsinore – rasti i Hanit të

Elezit

Elvida Pallaska

European School of Law and Management

Rexhep Shema 8 Str., 10000 Prishtina, Kosovo

Abstrakt

Ky studim përshkruan dhe analizon cështjen e përfshirjes së trashëgimisë kulturore në

komunën e Elez Hanit në raport me planet zhvillimore të tyre. Është studim vlerësues se

sa janë identifikuar në tërësi të gjitha nga vlerat e trashëgimisë kulturore në komunë, se

sa nga to janë të përfshira në listën zyrtare të monumenteve të mbrojtura nga lista

zyrtare e shtetit, se cka është paraparë të ndërmirret për to në planet zhvilimore të

komunës dhe për në fund, cilat do ishin konkluzionet dhe rekomandimet për cështjen e

trashëgimisë kulturore në planet zhvillimore të komunës, trajtimit, masave dhe

veprimeve. Pyetja kryesore e hulumtimit është nëse janë identifikuar e gjithë trashëgimia

kulturore në komuna, nëse ato janë dhe sa janë të mbrojtura apo dhe në listën zyrtare

për mbrojtjen e tyre dhe cilat janë rekomandimet për të ardhmen, si do të mund ato të

shfrytëzoheshin dhe se cilat do të ishin përparësitë në kuptim të zhvillimit të turizmit.

Fjalët kyçe: Konservimi i integruar, Zhvillimi i qëndrueshëm hapsinor, Rizhvillimi

hapsinor i qyteteve, Rehabilitimi intern i qyteteve

Hyrje

Qytetet kosovare janë në tranzicion, sikurse që ishin dhe shumë qytete tjera që më

parë në Evropë. Politikat zhvillimore të qyteteve në tranzicion, shpesh herë nuk

janë në bëshkërenditje me fushat tematike zhvillimore apo dhe sfidat zhvillimore,

porse dhe zanafilla e tyre historike, ndoshta dhe përcaktuese të identitetit, nuk miren

parasysh, ndër këto dhe vlerat e trashëgimisë kulturore.

Zhvillimet e shpejta të qyteteve, shumë shpesh në emër të zhvillimeve ekonomike,

kanë rrezik evident neglizhencën apo dhe humbjen e trashëgimisë kulturore, të

llojllojshme dhe shumë të pasur mijëvjeçare, duke marrë parasysh vjetërsinë e

qyteteve të Ballkanit.

Sipas “Agjendës së Lisbonës”, në bazë të së cilës qytetet luajnë rol vendimtar në

gjenerimin ekonomik,. krahas trendit të zhvillimit të qyteteve në botë, dhe qytetet

në Kosovë do të duhej të shiqohen si gjeneratorë të zhvillimeve ekonomike lokale

por dhe nacionale.

Në një anë, është shumë evidente se ekonomitë lokale do të duhej të bazohen në

resurse lokale, me shfrytëzim racional dhe qasje të favorshme. Shpejtë i afrohemi

ditës kur qytetet në Kosovë do të garojnë me njëra tjetren me resurset e veta për

atraktivitet të tyre karshi qytetarëve dhe vizitorëve, sikurse dhe është rasti në gjithë

Evropën.

Njëri ndër resurset është ai i “Trashëgimisë Kulturore”, resurs i cili bashkëjeton me

zhvillimet e reja. Fryma konkuruese stimulon zhvillimet e reja porse dhe në anën

ISSN 2410-759X

Acces online at www.iipccl.org

Balkan Journal of Interdisciplinary Research

IIPCCL Publishing, Tirana-Albania Vol. 1 No. 2

September 2015

362

tjetër kërkon bashkëpunime me qytete fqinje, bashkëpunime inter-urbane dhe për

më tepër, bashkëpunime regjionale dhe ndërkombëtare, ndërkufitare.

Nevoja e bashkëpunimit sjell deri tek kërkesa e partnerëve strategjikë në vazhdimësi

për të arritur qëllimin e mbrojtjes, ruajtjes dhe avansimit të vlerave të Trashëgimisë

Kulturore në qytet/komunë/regjion.

Korniza e hulumtimit

QËLLIMI I HULUMTIMIT - është analizimi I cështjes së përfshirjes së trashëgimisë

kulturore në komunën e Elez Hanit, planet zhvillimore. Është studim vlerësues se

sa janë identifikuar në tërësi të gjitha nga vlerat e trashëgimisë kulturore në komunë,

se sa nga to janë të përfshira në listën zyrtare të monumenteve të mbrojtura nga

lista zyrtare e shtetit, se cka është paraparë të ndërmirret për to në planet zhvilimore

të komunës dhe për në fund, cilat do ishin konkluzionet dhe rekomandimet për

cështjen e trashëgimisë kulturore në planet zhvillimore të komunës, trajtimit, masave

dhe veprimeve.

HIPOTEZAT dhe PYETJET E HULUMTIMIT – Hipoteza kryesore me këtë rast studimi

është: Trashëgimia kulturore është përfshirë pak dhe jo mjaftueshëm në Planet

Hapsinore të Komunave të Kosovës, komunës së Elez Hanit. Pyetja kryesore e

hulumtimit është: “Si të planifikohet për një trajtim të integruar, të qëndrueshëm të

trashëgimisë kulturore, promovim të saj”, përderisa pyetjet e tjera janë: a)A është

identifikuar e gjithë trashëgimia kulturore në komunën e Hanit të Elezit; b)A është

trashëgimia kulturore në Han të Elezit e mbrojtur dhe se sa janë në listën zyrtare

për mbrojtje të tyre nga shteti; c)Cilat janë rekomandimet për të ardhmen, si do të

mund ato të shfrytëzoheshin dhe se cilat do të ishin përparësitë në kuptim të

zhvillimit të turizmit të qëndrueshëm?

Metodologjia

Metodologjia e përdorur është metoda analizuese e përshkruese të të dhënave,

parësore dhe dytësore që kanë të bëjnë me Hanin e Elezit, trashëgimisë kulturoe,

arkitekturore dhe arkeologjike. Vlerësimi i TK të Hanit të Elezit në dokumentet e

planifikimit sipas parimeve nga Karta e ICOMOS-it për Interpretim dhe Prezentim

të Trashëgimsë Kulturore, është mënyra e analizës që i bëhet sipas këtij studimi.

Sipas kornizës së hulumtimit janë bërë analizat e bëra të trashëgimisë kulturore të

Hanit të Elezit (Shih fig.1.)

Ndarja në tre hapa kryesorë do të ishte:

Faza I) Identifikimi i TK (sipas llojit dhe definimit të vlerës së tyre; Analizimi i listës

së përgjithshme të TK në komunë dhe krahasuar me listën e monumenteve të

mbrojtura nga shteti në komuna, sikurse dhe arësyetimi për monumentet tjera në

komunë të cilat do të duhej të mbroheshin;

Faza II) Analizimi dhe vlerësimi i planeve zhvillimore komunale, në kuptim të

përfshirjes së çështjes së TK, sipas shtatë parimeve të Kartës së ICOMOS për

interpretimin dhe prezentimin e vendeve të trashëgimisë kulturore: Parimi1 – Qasja

dhe Kuptimi; Parimi 2 – Burimet e informatave; Parimi 3 – Vëmendja lidhur me